Oktay Rifat, 10 Haziran 1914’te, Türk Lisan Kurumu’nun birinci lideri, Şair Samih Rifat’ın oğlu olarak dünyaya geldi. Ankara Hukuk Fakültesi eğitiminin akabinde Paris’te Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde başlatan eğitimi, II. Dünya Savaşı nedeniyle yarım kaldı. Türk Edebiyatı’nda, Garip Akımı şairleri ortasında anılarak ve sıradan insanların gündelik hayatlarını yansıttığı şiirleri ile tanındı…
Bugün Rifat’ın 105. Yaş günü. Onu, edebi tarafını tanıyarak ve şiirlerini okuyarak analım…
İyi ki doğdun Oktay Rifat!
(Soldan sağa: Orhan Veli, arkadaşları Şinasi, Oktay Rifat, Melih Cevdet)
EDEBİ YÖNÜ
48 yıl boyunca şiir yazan Oktay Rifat, Orhan Veli Kanık ve Melih Cevdet Anday ile Garip Akımı’nı başlattı. Lakin şiirlerinde daima bir değişim içinde oldu. Bu akımın 1960’larda tesirini yitirmesi ile “Sanat toplum içindir” anlayışıyla yazdığı şiirlerinde daha soyut bir anlatıma büründü ve “Sanat, sanat içindir” anlayışını benimsedi. Soyut şiirleri, “Perçemli Sokak” ismini verdiği yapıtı ile 1955’te, II. Yeni Akıma, yani imgeci şiire yönelmesiyle başladı. Rifat, şiir hayatı boyunca Garip Akımı anlayışından toplumculuğa, toplumculuktan kişiselliğe ve gerçeküstücülüğe, sonra da yeniden toplumculuğa yöneldi…
Rifat, Garip Akımı’nın etkisindeydi; lakin bir yandan da bunun dışında görüşleri de değerlendiriyordu. Toplumu yükselten, ileri götüren sanat olarak tanımladığı “ileri şiir” anlayışını da benimsedi. Bu türlü çeşitli tesirlerle sanatından yola çıkarak hayatı anlamak, yaşamak istiyordu. İstikametini çevirdiği her bakış açısında şiirini memnun bir gözden duyurdu. Adeta bir çağdaş ressam üzere sanatını işliyor, bir modülden bütüne geçişin hoşluğunu sözleriyle yansıtıyordu.
Rifat, birinci şiirlerinde kent beşerinin hayatına değindi. Halk şiiri geleneğini geliştirme uğraşıyla ilerleyen yolunda şiirlerinde mecaz kullanıma sıkça yer veren Rifat, bunun yanında günlük konuşmalardan, tabirlerden de sıkça faydalanıyordu. Lakin daha sonraki devirlerde şiirlerinde toplumsal mevzularda yergiye, yöresel ağızlara, hatta şiveye yer verdi. Şiirlerinin yanında “Bay Lear, Danaburnu, Bir Bayan Penceresinden” ismini verdiği romanlar, “Oyun İçinde Oyun, Atlar ve Filler, Yağmur Istırabı, Çil Horoz, Zabit Fatma’nın Kuzusu” ismini verdiği tiyatro oyunları da yazdı ve çeviriler yaptı…
Hangi tesirde yazarsa yazsın Rifat, şiirlerinde her vakit yaşama sevinci temasına yer verdi…
EVVEL VAKİT İÇİNDE
Her ağacın gerisinden karşıma siz çıktınız
Öylesine çoktunuz ki bunaldım yalnızlıktan
Her köşe başından karşıma siz çıktınız
Öylesine yoktunuz ki ağladım mecnuna döndüm
ESKİ VAKİT AŞIĞI
Ben eski vakit âşığıyım
Sevda çeker düşünürüm ağlarım
Bazen tilki kadar kurnaz bazen akılsız
Bazen çocuk üzereyim bazen bakakalırım.
Herkes âşık olur sevdalanır
Bir yolu var gönül çekmenin de
Benimki sevda değil ateşten gömlek
Bir kor düşmüş ışıl ışıl yanar içimde
…
KARIMA
…
Elmanın yarısı sen, yarısı ben
Günümüz gecemiz meskenimiz barkımız bir
Saadet bir çimendir bastığın yerde biter
Yalnızlık gittiğin yoldan gelir
*
Damla Karakuş
Instagram:
