Mustafa Kemal Atatürk, Türkiye’yi Cumhuriyet’in birinci yıllarında enkazdan kurtarmayı, yeni bir ülke yaratmayı başarmıştı. Artık Atatürk’ün ileri görüşlülüğü ve stratejik zekasını daha yeterli anlayacaksınız. İki atak ne kadar hayati ehemmiyete sahip göreceksiniz. Birincisi; Ruslara ödenecek paranın narenciyeden elde edilmesi, ikincisiyse fındık fidesinin tekelimize alınması hatta fındık için kongre toplanması. Bir taşla çokça kuş vurulmuştu. İşte o kalkındırma planının bir kesimi…
FABRİKALAR KURULDU TEK KURUŞ ÖDEMEDİK
Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş etabında 15 yıl üzere kısa bir müddette kurduğu çok sayıda fabrika, kurum ve kuruluşlarla ülkemizin süratle büyümesini sağlamıştı. İskenderun Demir Çelik, Ruslar yaptı; parasını domatesle ödedik. Seydişehir Alüminyum, Ruslar yaptı; parasını portakalla ödedik. Aliağa Rafinerisi, Ruslar yaptı, parasını salatalıkla ödedik. Oymapınar Barajı, Ruslar yaptı; parasını mandalinayla ödedik. Bunların karşılığında bir lira bile ödemedik… Hepsinin parası, zerzevatla meyveyle narenciyeyle ödendi.
PARA YERİNE PORTAKAL VERİLDİ
Atatürk’ün elinde tuttuğu portakallar 1930’lu yıllarda İtalya’dan getirildi ve Mersin Antalya ve Ege’nin kimi bölgelerinde aşılandı. İskenderun Demir Çelik fabrikası, Nazilli Basma fabrikası, Kayseri Sümerbank dokumacılık fabrikası, Şişecam fabrikası, Aliağa rafinerisi Ve daha birçok fabrika Ruslar tarafından yapıldı ve parası portakalla ödendi.
PORTAKAL İLE SANAYİ DEVLETİ OLDUK
Türk endüstrisinin omurgasını oluşturan bu tesisler sayesinde, hem on binlerce insan iş sahibi oldu, hem de Türkiye milyarlarca dolarlık ithalattan kurtuldu. En kıymetlisi dışarıya bağımlılığı azaltıldı. Birebir yıllarda çay bitkisinin Rize’ye getirtilip ekildiği üzere. 1927’de çıkartılan kanunla; “Fındık fidesinin” ihracatının yasaklanıp, Ordu ve Giresun’un fındık yetiştiren vilayet olarak kabul edilmesi ve devamında fındık kongresinin toplanması üzere.
TÜRK DOKUMASININ BAŞLANGICI: SÜMERBANK FABİKASI
Tekstil hayatımızın başlangıcı kabul edilen Nazilli Sümerbank fabrikası, 1937’de Atatürk tarafından açıldı. Burada 2 bin 500 kişi çalışıyordu. Çalışanlara balo düzenleniyordu, danslar ediliyordu. 700 kişilik sinema salonu vardı, tiyatro salonu vardı, haftada altı gün sinema gösteriliyordu. Personellerin tiyatro kulübü vardı, müzik kümesi vardı, korosu vardı, fabrikanın radyosu vardı, fabrikada piyano vardı. Resim-heykel stantları açılıyordu, bahçesinde havuz, havuzun içinde bronz bayan heykeli vardı. Spor kulübü vardı.
TÜRKİYE’NİN BİRİNCİ ALTTAN IZGARALI FUTBOL SAHASI
Türkiye’nin birinci alttan ızgaralı futbol alanı oradaydı, basketbol-voleybol alanı vardı, güreş minderi, boks ringi, tenis kortu vardı, paten pisti vardı, bisiklet parkuru vardı. Ameliyathaneli, laboratuvarlı, 40 yataklı hastanesi vardı, eczanesi vardı. İlkokulu vardı, bayan emekçilerin bebekleri için kreş vardı, yıl 1937.
FABRİKA ÜLKENİN GELECEĞİNİ DEĞİŞTİRDİ
Giyecek kooperatifi vardı, fırını vardı. Çalışanları kentten fabrikaya getirip götürmesi için küçük treni vardı. Kendi gücünü kendi üretiyordu, santrali vardı, Nazilli’ye elektrik veriyordu. Fabrika bünyesinde, Nazilli halkına, bilhassa genç kızların meslek edinmesi için fiyatsız kurslar düzenleniyordu, okuma yazma kursu veriliyordu. Etraf köylere sıhhat çalışanı gönderiliyordu, hastalar tedavi ediliyor, fiyatsız ilaç veriliyordu, bölgedeki sıtma salgını, fabrikanın sıhhat takımı tarafından kurutuldu. Çalışanların 264 dairelik, bin kişilik lojmanı vardı. Hamam vardı, Nazilli halkına da açıktı. Altı ayda bir yöre halkına fiyatsız basma dağıtılıyordu. Ve bunlar hepsi tek bir kuruş ödenmeden yapıldı, o da portakal karşılığında.
