Herhangi bir mantıklı açıklaması olmamasına ve somut bir kanıta dayanmamasına karşın, muhakkak başlı bireyler tarafından gerçek olduğuna inanılan rivayetlere hurafe denir.
Hurafenin TDK kelamlık manası nedir?
Sözlükte “bunamak” manasına gelen haref kökünden türemiş bir isim olan hurâfe sözü “akla ve gerçeğe muhalif düşen aldatıcı söz” demektir. Masal, efsane ve genel olarak gerçek dışı olduğu kabul edildiği halde güzele giden nakil ve rivayetlere de hurafe denilmiştir.
Hurafe mantıkî tabanı olmayan, gerçek hayatla münasebeti bulunmayan inanç ve uygulamalar, uygunluk yahut kötülük getirebileceğine inanılan kuvvetler için kullanılır.
Genellikle sihir, büyü ve bunların eseri olan nesnelerle alâkalı inançlar da hurafe terimiyle tabir edilir. Klâsik olarak hâkim dinler tarafından kendilerinden evvelki daha az karmaşık ve genel kabul görmemiş inanç ve davranışlar için kullanılan hurafe, bu özelliğiyle izâfî bir tabir olup objektif manada kullanılması çok zordur.
Neler hurafedir?
Gayb (gelecek) Bilgisi
Kur’ân-ı Kerîm’de duyu, haber ve akıl yoluyla bilinemeyip gayb âleminde kalan konuları Allah’tan öbür hiç kimsenin bilemeyeceği açıkça belirtilir (bk. M. F. Abdülbâkī, el-Muʿcem, “ġyb” md.). Bununla birlikte birçok tasavvuf mensubu, seçkin tasavvuf ehlinin keramet yoluyla gayba vâkıf olduğuna inanır. Ayrıyeten yıldızlardan ahkâm çıkarma, kahve, ok, bakla, iskambil kâğıdı, suya bakma ve kitap açma (Kur’an yahut öteki kitaplar) üzere prosedürlere başvurularak yapılan falcılık, İslâm öncesi periyoda ilişkin bâtıl inançlar olup birtakım İslâmî zümreler tarafından da benimsenmiştir.
Uğur yahut Uğursuzluk
Bazı hayvanları görmenin yahut seslerini duymanın, belli günlerde ve vakitlerde iş yapmanın, mavi boncuk vb. şeyleri takmanın ve birtakım sayıların uğursuz veya uğurlu olduğuna inanmak İslâmî temeli bulunmayan inançlardandır.
Aynı bâtıl inançlar çerçevesinde konuttan çıkarken kedi yahut köpek görmek, baykuş sesini ve köpek ulumasını duymak, elden ele sabun yahut makas vermek, salı günü iş yapmak yahut seyahate çıkmak, cuma günü çalışmak, iki bayram ortasında nikâh kıymak, cumartesi günü yorgan kaplamak, insan üzerinde iken elbisenin söküğünü dikmek uğursuz sayılmış; buna karşılık at nalı, kurt dişi, leylek kemiği, inek yahut koç boynuzunu taşımak veya meskenin dış kısmına asmak uğurlu kabul edilmiştir.
Ölülerden Medet Ummak.
Yaygın hurafelerden biri de ölülerin türbelerini ziyaret ederek onlardan yardım beklemektir. Dileklerin gerçekleşmesi için yahut hastalıktan kurtulmak hedefiyle din âlimlerine ve şeyhlere ilişkin türbeleri ziyaret edip mum yakmak, bez bağlamak, taş yapıştırmak ve adak adamak suretiyle ölülerin ruhaniyetinden medet ummak bu mevzudaki belirli başlı hurafeleri teşkil eder. Ağaçlara bez modülü bağlamak da buna benzeri inançlardandır.
Cinlerle İlgili Hurafeler
Kur’an’da cinler âleminin varlığından haber verilmekle birlikte onların mahiyeti, faaliyetleri ve beşerlerle ilgileri konusunda detaylı bilgi yer almamıştır. Buna karşın halk ortasında cinlerin bilhassa bayanları etkilediği, insanları çarptığı ve ruh hastalıklarına sebebiyet verdiği inancı yaygındır. Cinlerin tasallutundan korunmak için cincilere başvurup muska yazdırmanın ve bunu taşımanın gerektiğini kabul etmek de bu inancın bir devamıdır. Bu telakkinin Eski Mısır ve Roma inançlarına dayandığı bilinmektedir. Câhiliye bölümü Arapları ortasında da bu tıp inançların görüldüğü ve insanların vücutlarına giren berbat ruhları kovmak için kümeler halinde dans ettikleri rivayet edilir. M. Reşîd İstek bunun cinlere tapmaktan kalan bir inanç olduğunu belirtir (Tefsîrü’l-Menâr, VIII, 369-371).
Günümüzde de birtakım bölgelerde, Ay ve Güneş tutulması esnâsında namaz kılmak ve duâ etmek yerine davul çalmak, silâh atmak üzere davranışlar görülmektedir. Bu bid’at ve hurâfeye dayalı bir halk inancı olup İslâm’la hiçbir alâkası yoktur. Tekrar baykuşun ötüşünü uğursuz sayarak gözyaşı dökmek de tıpkı yanlış anlayışla eşittir.
Halktan birçok insan, Kur’ân ve Sünnet kültürü bakımından kâfi düzeyde olmadıkları için, yanlış şeylerin etkisinde kalabilmektedir. Böylelikle şer’î bakımdan yanlış olan birtakım fikir, uygulama, hurâfe ve bid’atler güya dindarlık îcâbıymış zannedilerek bilgisiz kimseler ortasında yayılıp kabûl görebilmektedir.
Tarihte birtakım tarîkatlerin bozulup istikâmetini kaybetmesi de bundan dolayıdır.
