Üsküdar’da günümüzden 70 – 80 yıl evvel Yahudi, Rum ve Ermeni vatandaşların çoğunluğu oluşturduğu Kuzguncuk, artık Müslümanların çoğunluğu oluşturduğu bir mahalle haline geldi.
HOŞGÖRÜNÜN ADRESİ
1492 yılından sonra İspanya’da gördükleri zulüm üzerine Osmanlı topraklarına gelen Musevilerin yerleştiği birinci mahallelerden biri olan Kuzguncuk, daha sonra Rum, Ermeni ve Türklere mesken sahipliği yaptı.
1940’lı yıllarda hala gayrimüslim vatandaşların çoğunluğu oluşturduğu Kuzguncuk’ta bugün, üç dini inancı simgeleyen ibadethaneler birlikte yaşama kültürünün sembolü olarak hala ayakta duruyor. Üstelik bu ibadethaneler birebir cadde üzerinde yan yana duran pozisyonlarıyla, İstanbul’a has müsamaha anlayışını gözler önüne seriyor.
CAMİ, KİLİSE VE SİNAGOG BİR ARADA
Sahil tarafından İcadiye Caddesi’nin çabucak başında bulunan Bet Yaakov Sinagogu’nun yapılışı 1878 olarak bilinse de, Kuzguncuk’ta Yahudi varlığı, İspanya’nın birleşmesiyle soykırıma uğrayan Musevilerin Osmanlı topraklarına birinci defa gelmeye başladığı 1492 yılına kadar dayanıyor.
Öyle ki Kuzguncuk, Osmanlılara sığınan Musevilerin yerleştiği birinci yerlerden biri olarak biliniyor. Sinagogun yaklaşık 50 metre ilerisinde, Kuzguncuk Çarşı Caddesi üzerindeki Surp Krikor Lusaroviç Kilisesi’nin ibadete açıldığı tarih ise kayıtlarda 1835 yılı olarak görünüyor. Her iki ibadethanenin de hizmete açıldıktan sonra tadilatlardan geçtiği biliniyor.
Kuzguncuk Mahallesi’ni birlikte yaşama kültürünün bir örneği haline getiren Kuzguncuk Camii’nin ise mahallede Müslüman nüfusun uygunca artmaya başladığı 1950’li yıllarda hizmete girdiği belirtiliyor. 1952’de ibadete açılan cami, günümüzde çabucak bitişiğinde bulunan Surp Krikor Lusaroviç Kilisesi’nin o günkü bahçesine inşa edilmiş durumda. Hatta caminin üretimi öncesinde, kilisenin papazı dahil Hıristiyan ve Yahudi vatandaşların, Müslüman komşularının ibadet edebilmeleri için caminin üretimine önemli maddi ve manevi katkıda bulundukları belirtiliyor.
“BİR ORTADA YAŞIYORUZ”
1999 yılından beri vazifede bulunan Kuzguncuk Mahallesi Muhtarı Ali Faik Kaptan, “Kuzguncuk bir müsamaha mahallesi, müsamaha semti. Beşerler ortasındaki sevgi, hürmet bağları her vakit en ileri düzeyde. Biliyorsunuz mescitle yan yana olan Surp Kirkor Lusaroviç Kilisesi, Beylerbeyi Sarayı yapılırken oradaki mimarlara Sultan Abdülaziz tarafından yaptırılmış bir kilisedir. Yanındaki cami 1952 üretimidir. Mescitte kilisenin bahçesinden bir kısım, Musevi cemaatinden de yardımlar olmuştur. Biz de hala kardeşçe, sevgiyle bir ortada yaşıyoruz” dedi.
Kuzguncuk’un bilhassa Museviler için değerli bir nokta olduğunu kaydeden Ali Faik Kaptan, “Özellikle Yahudiler için Kuzguncuk’taki Sinagog Kudüs’e varmadan evvelki son kutsal toprak olarak addedildiğinden, Musevi dostlarımızın biraz daha çok ziyaretleri oluyor. Onun haricinde Rum Ortodoks kilisemiz var iki tane. İki tane sinagogumuz var; biri aşağıda Bet Yaakov, oburu burada Virane Sanagogu. Bir de Surp Kirkor Lusaroviç Ermeni Kilisesi. Dinler insanlara insan olmayı öğretiyor. Biz de Kuzguncuk’ta insan olmaya çalışıyoruz. Birbirimize hürmetle, sevgiyle baktığımız vakit sorun yaşamıyoruz” formunda konuştu.
“ÇOK DÜZGÜN BİR KOMŞULUK VARDI”
Kuzguncuk’ta 1947 yılından beri esnaflık yapan Fahrettin Uzunoğlu ise, “1932 doğumluyum. Kuzguncuk’a 1947’de geldim. Hepsiyle arkadaşlığım var. Papazıyla da var, cami hocasıyla da. Mescitte 40 yıl görev gördüm. Kiliselerin yönetim heyetleri arkadaşlarımdı, daima gelirlerdi, otururlardı bende, sohbet ederlerdi. Hepsiyle birlikte çalıştık” dedi. Şimdilerde Kuzguncuk’ta Müslüman nüfusun çoğunluk olduğunu kaydeden Uzunoğlu, “Şimdi çok az gayrimüslim var burada. Mesela Ermeni Kilisesi çarşamba günleri açık. Geliyorlar, öğle 1 saat kadar ibadet ediyorlar. Dışarıdan, sağdan, soldan geliyorlar, gidiyorlar, o kadar. Museviler her vakit gelip gidiyorlar. Rumlar da tekrar o denli, ayda 1 sefer yahut haftalık günleri var onların. Evvelce gayrimüslimler daha fazlaydı. Ben geldiğim vakit burada yüzde 20’si Müslüman, yüzde 80’i gayrimüslimdi. Buralar, aşağılar Rumlarındı. Orta yerler Yahudilerindi. En üstler Ermenilerindi. Çok yeterli bir komşuluk vardı, her şey çok hoştu. Mesela bir gün iskelede oturuyorum, mescitte para toplamıştık. Rum kilisesinin işvereni da vapur iskelesinde otururken yanıma gelirdi, oturur çay içerdik. Para topladığımızı gördü, ‘Fahri, al, bin lira da ben vereyim’ dedi. Cami için bin lira verdi bana. Ben de aldım, koydum, gittim, ne yapayım. Allah kabul etsin dedim, ne diyeyim. Geri de verilmez. Sevap için veriyor. Geldiğim vakit muazzamdı buralar” diyerek geçmiş günlerde yaşanan komşuluğa dair değerli anılarını paylaştı.
