Başkent Beyrut’ta Bakanlar Konseyi’nin 17 Ekim’de, vergi odaklı 2020 yılı bütçe görüşmelerini yürüttüğü toplantı sırasında bir küme vatandaşın Hükümet Sarayı önünde düzenlediği hareket, ülke tarihinin en büyük kitlesel şovlarına dönüştü.
Ülkenin dört bir yanında yaklaşık 2 hafta boyunca meydanları dolduran ve şehirlerarası ile kent içi ana yolları kapatan aksiyoncular, banka ve okullar başta olmak üzere kamu kurumları ile özel kesimin büyük oranda hizmet vermesine mani oldu.
Lübnanlılar, Başbakan Hariri’nin 29 Ekim’de hükümetin istifasını duyurmasını sevinç şovlarıyla karşıladıktan sonra da aksiyonlarla taleplerini dillendirmeye devam ediyor.
LÜBNAN’IN DİVASI
Gösterilere ülkenin yıldız isimleri de dayanak vermeye başladı.
Bunlardan biri de Haifa Wehbe.
Dünya çapında üne kavuşan Wehbe, aksiyonlardan manzaralar paylaşıp dayanağını gösteriyor.
Wehbe, Lübnan’ın Divası olarak biliniyor.
7 SORUDA LÜBNAN’DA NELER OLUYOR
AA muhabiri, Lübnan tarihinde birinci sefer 2 milyonu aşkın kişiyi birebir talep için ulusal bayrak altında toplayan şovları 7 soruda derledi.
Gösteriler neden başladı ve neler talep edildi?
Lübnan parlamentosundaki Hristiyan ve Müslüman siyasi kümelerin oluşturduğu ulusal birlik hükümeti, ülkede son yıllarda büyüyen ekonomik kriz, işsizlik ve hayat pahalılığının yanı sıra beraberinde birçok yeni vergi getiren 2019 bütçesini haftalarca süren şovlara karşın temmuzda onayladı.
Bu yılın bütçesiyle gelen vergilerin şokunu şimdi atlatmayan Lübnanlılar, hükümetin 2020 bütçe görüşmelerini de birebir halde vergilere dayalı yürütmesine karşı sokağa döküldü.
Başkent Beyrut başta olmak üzere ülkenin tüm bölgelerine yayılarak büyüyen toplumsal isyan, siyasi partiler ortasında paylaşılan 30 üyeli kabine yerine teknokratlardan oluşacak 12 üyeyi geçmeyecek bağımsız bir hükümetin kurulması, iç savaşın sona erdiği 1990’dan bu yana ülke idaresini paylaşan mevcut siyasi yüzlerin değişmesi, hortumlanan devlet mallarının iadesi ve yolsuzlukla suçlanan yetkililerden hesap sorulması üzere taleplerle meydanları doldurdu.
Uluslararası basının ABD Hazine Bakanlığı bilgilerine dayandırarak verdiği haberlere nazaran, uzun yıllardan beri yüzlerce milyar doların hortumlandığı tez ediliyor. Kelam konusu paranın yüzde 90’ından, farklı devirlerde idareye gelen siyasi isimler sorumlu tutuluyor.
Lübnan’ın ekonomik durumu nedir?
Farklı din ve mezheplere dayalı siyasi bölünmeler açısından epey kırılgan yapıya sahip Lübnan’da 2011’de Suriye’deki krizin başlamasıyla maruz kalınan mülteci dalgaları ve siyasi meseleler nedeniyle ekonomik dertler yaşanıyor.
Maliye Bakanlığının mayısta yayımlanan raporuna nazaran, 51 milyar dolar Gayri Safi Yurtiçi Hasıla’ya (GSYH) sahip Lübnan’da kamu borcu 2019’un birinci çeyreği prestijiyle 86,2 milyar dolara ulaştı.
Gösterilerin hacim ve çeşitliliği neydi?
Hristiyan, Dürzi, Şii ve Sünnilerin çoğunlukta olduğu her bölgenin iştirak gösterdiği protestolar, ülkedeki tüm ezberleri bozarak siyasi partilere karşı Lübnan bayrağı altında tek ses oldu.
Meclis Lideri Nebih Berri’nin partisi Emel Hareketi ve Hizbullah örgütüne bağlılıklarıyla bilinen Şiilerin ağır yaşadığı güney kentlerinde de dikkat cazip gelişmeler oldu. Bu kentlerde de tıpkı Beyrut ve öbür bölgelerde olduğu üzere ellerinde yalnızca Lübnan bayraklarıyla meydanları dolduran halk, “Devrim” ve “Halk rejimin düşmesini istiyor” halinde sloganlar attı.
Hariri’nin partisi Müstakbel Hareketi’nin tabanını oluşturan Trablusşam, Akkar ve Sayda kentleri ile Hristiyan ve Dürzi partilerin desteklendiği başka bölgelerde de siyasi başkanları halkı ihmal etmekle suçlayan göstericiler değişim talepleriyle sokağa döküldü.
Gösterilerde şiddete başvuruldu mu?
Protestoların başladığı birinci 2 günün gecesi sokağa inen aksiyoncular, bilhassa başşehir Beyrut’un kent merkezinde bankaların olduğu bölgede ateşler yaktı, dükkan ve bankaların camlarını kırdı, birtakım işletmeleri yağmadı ve güvenlik güçlerine taşlı taarruzlarda bulundu.
Gösterilerden rahatsız olan Şii Hizbullah ve Emel Hareketi destekçileri ise Şiilerin çoğunlukta olduğu güney bölgelerinde ve daha sonra da başşehir Beyrut’taki göstericilere birçok sefer saldırdı.
Protestoların birinci günlerde meydana gelen şiddet aksiyonlarında, onlarca kişi yaralandı. Güvenlik güçleri ise protestocuları dağıtmak için göz yaşartıcı gaz ve tazyikli su kullandı.
İlerleyen günlerde emniyet ünitelerine takviye hedefli alana inen ordu birlikleri ise aksiyoncular tarafından kapatılan yolları trafiğe açmak üzere göz yaşartıcı gaz ve plastik mermilerin yanı sıra havaya ateş açarak sonlu müdahalelerde bulundu ve birtakım hareketçilerin yaralanmasına sebep oldu.
Siyasi ve dini kesitlerin yansıları ne oldu?
İran ve Suriye rejimine karşı Arap ülkelerinin desteklediği 14 Mart Bloku’nu oluşturan Hristiyan Lübnan Güçleri Partisi, Hristiyan Ketaib Partisi ve Dürzi İlerlemeci Sosyalist Partisi, göstericilerin talepleri doğrultusunda müttefikleri olan Başbakan Hariri’ye istifa davetinde bulundu.
Hatta Lübnan Güçleri Partisi Genel Lideri Semir Caca, Hariri’den karşılık gelmemesi üzerine 20 Ekim’de kabinede yer alan partisinden 4 bakanın istifasını duyurdu.
Şii Hizbullah örgütü ve müttefiki Hristiyan Özgür Yurtseverler Hareketi önderi Dışişleri Bakanı Cibran Basil, ülkedeki gelişmeleri “yıllardan beri biriken kriz” halinde niteleyerek, yeni hükümet arayışının ülkeyi tehlikeli sonuçlara götürebileceği gerekçesiyle hükümetin istifasına karşı durdu.
Ülkedeki Sünni Müslüman ve Maruni Hristiyan dini otoriteler ise göstericilere ve taleplerine takviye çıkan açıklamalarda bulunurken, Yüksek Şii İslam Kurulu sessizliğini korudu.
Göstericilerin talepleri karşılık buldu mu?
Başbakan Hariri, şovlardan birkaç gün sonra ekonomik krizi hafifletmek maksadıyla kimi kararlar alındığını açıkladı fakat bu kararlar göstericiler tarafından reaksiyonla karşılandı.
Kitlesel şovlara karşı direnen Hariri, 29 Ekim’de istifasını Cumhurbaşkanı Mişel Avn’a sunmak zorunda kaldı.
Akşam saatlerinde gerçekleşen istifadan sonra meydanlarda sevinç şovları yapan protestocular, hükümetin düşmesinin son talepleri olmadığını ve teknokratlardan oluşacak yeni hükümetin kurulması için küçük çaplı aksiyonlarla baskıyı sürdüreceklerini dillendiriyor.
Bundan sonra ne olacak?
Cumhurbaşkanlığına yakın kaynaklar, yeni hükümetin kurulmasına ait AA muhabirine yaptığı açıklamada, parlamento üyelerinin ilerleyen günlerde istişarelere başlayacağını belirtti.
Yeni hükümetin yakın vakitte kurulmasının pek mümkün görülmediğine işaret eden kaynaklar, Cumhurbaşkanı Avn’ın, Lübnanlıların taleplerini dikkate alan ve içinden geçilen devrin hassasiyeti doğrultusunda süreç yürüteceğini söz etti.
İstifasını sunan Hariri, geçen yıl gerçekleştirilen genel seçimlerden sonra yaklaşık 9 ay süren uzun ve yorucu bir sürecin akabinde 31 Ocak’ta hükümetini kurabilmişti.
Analistlere nazaran, Hizbullah ve müttefikleri, ABD’nin Hizbullah’a karşı yaptırımları bağlamında Lübnan’a yönelik milletlerarası dayanağın riske girmemesi için Washington ve Batı’ya yakın duran Müstakbel Hareketi başkanı Saad el-Hariri’nin tekrar başbakan olmasını istiyor.
Ülkenin çok ögeli dini ve etnik yapısında Müslüman kesiti Sünni, Şii, Alevi ve Dürziler oluştururken, Hristiyan kesim ise Maruni, Rum Katolik, Ermeni Ortodoks, Ermeni Katolik, Süryani Ortodoks, Süryani Katolik, Keldani, Aşuri, Kıpti Ortodoks ve Kıpti Katolik üzere mezheplerden oluşuyor.
Lübnan anayasasına nazaran Cumhurbaşkanı Maruni Hristiyan, Başbakan Sünni Müslüman ve Meclis Lideri ise Şii Müslümanlardan seçiliyor.
