Şengül Hanım ile 2019’un birinci röportajını yapmıştık. Bize çiçeği burnunda bir müellif olarak birinci kitabı Dünyanın Uyanışı’nı ve kendisini anlatmıştı. Göbeklitepe üzere derin bir husus, biraz gölgede kalmıştı. Takip edenleriniz vardır, Dünyanın Uyanışı, Göbeklitepe tarafıyla çok ilgi çekti. Üstelik hepimizin bildiği malum dizi yapan şirketin gözünden de kaçmadı. Yıl başlarken Şengül Hanım ile birinci roman heyecanını paylaşmıştım. Artık de sonbahar başlarken, Göbeklitepe üzerine sohbetimize buyurun…
DÜNYANIN HAFIZASINI CANLI TUTAN YEGÂNE GERÇEK, İNANÇLAR VE İNANMA BİÇİMLERİDİR
– Dünyanın Uyanışı, Göbeklitepe’de yaptığınız araştırmaların akabinde yazdığınız birinci kitabınız. Kitabınızı daha evvel konuşmuştuk. Artık Göbeklitepe’yi konuşacağız. Sizi Göbeklitepe’ye dair yönlendiren şey/şeyler nelerdi?
Göbeklitepe kayıp bir medeniyet, üzeri örtülmüş bir inanç merkeziydi. Bu haliyle de benim için oldukça gizemliydi. İnsan şuurunun ve hafızasının unuttuğu ve açıklayamayacağı kadar derin bir kült. Göbeklitepe’de silinmiş ya da örtülmüş bu taşları insanlığın örtülü hafızasına çok benzetiyorum. Kitaba başlarken yazdığım birinci sözcüğün ilhamı da bu türlü ortaya çıktı.
– Kitabınızda Atiye karakteri, Göbeklitepe’de manevî bir seyahate çıkıyor. Pekala siz Göbeklitepe’yi gezerken neler hissettiniz? Nasıl bir gücü vardı?
Yazar olmak evvel hissetmekle başlıyor. Toprağın kendisi muazzam bir perde, bana nazaran tabiatın gizli gerçekleri unsur ile gözlemlenebilen mana ile hissedilen Rablerin kapısı… Tüm bu manalar o alanı ve tarihi yaşama isteği ile devam ediyor. Hissettiklerimi ve yaşadıklarımı kaleme dökmek ise zaten gerçekleşiyor, yazmanın kendisi sihirli bir dünya…
– Dünyanın birinci yerleşim ve inanç merkezi olan Göbeklitepe’nin insanlık üzerine tesirlerini nasıl yorumluyorsunuz?
Göbeklitepe’de doğum ile mevt kültü önemli bir biçimde kendini gösteriyor. Bu kült aslında Göbeklitepe’nin dünya inanışlarına mirası, tek bir inanışa indirgenemeyecek kadar kapsayıcı. Yani tüm inanışlarda mevcut olanın hammaddesi üzere düşünebiliriz.
Dinler tarihini düşündüğümüzde inananı kalmadığı için yok olan pek çok inanıştan kelam edebiliriz; lakin aslında inançlar ölmez. En yok olduğunu düşündüğümüz vakitlerde bile öbür inançlardan yardım alır. Dünyanın hafızasını canlı tutan yegâne gerçek, inançlar ve inanma biçimleridir. Göbeklitepe’deki tapınak, bir inanma biçimiyse de tüm inanç dinamikleri ile etkileşim halindedir.
NEYE İNANIRIZ? NEDEN İNANIRIZ? İNANCIN TARİHİ NASIL ŞEKİLLENDİ?
-Somut simgeler soyut manalar üzerine de konuşalım. Kutsal dağ ya da kutsal doruklar taş ve sütunlar. Devasa bir tapınma alanı… Bana nazaran şöyle diyebiliriz: Gökyüzünün yeryüzü ile birleştiği, hem gökyüzünün bekçileri gezegen ve yıldızlar, hem de yeryüzünün sahipleri ortasında paylaşılmış ortak bir bölge… Bitiş ve başlangıç… Siz ne dersiniz?
Dikili taşlar üzerine resmedilmiş hayvan figürleri, semboller, kesik başlı sütunlar, yaşanacak olayları izlemeye gelmiş bölgede bulunan hayvanlar ve başları olmayan sütunlar tarihe tanıklık ediyor. İzliyor bekliyor ve kaydediyor… Dünyaya vazifeli geldiklerini ve misyonları sırasında insanlığa yapacakları yardımı simgeliyor. Sunu, kurban ve toprak…
– Göbeklitepe’de yapılan hafriyatlarda ortaya çıkan, bir kült merkezi olarak anıtsal boyutlarda mimari, büyük taş yontular, sembolik motifler ve stilize edilmiş canlandırmalar, bu bölgedeki toplulukların epey gelişkin ve çok istikametli bir toplumsal yapıya sahip olmaları gerektiğini göstermekte imiş. Pekala siz bu husus hakkında ne düşünüyorsunuz?
Göbeklitepe’yi tek merkez olarak düşünmek hakikat değil, birinci merkez olarak düşünün ve dünyanın öteki merkezleri ile etkileşim halinde olduğunu varsayın. Hepsi bir ahenk içinde birbirlerine bağlı, bir manyetik etkileşim içinde… Bu manyetik alanın birinci tapınağı da, Göbeklitepe! Bugünün bakış açısıyla baktığımızda gelişmiş bir toplum oldukları aşikâr. Sütunlar sanatsal ve mimari açıdan devrinin çok ilerisinde. Zira fikir sistemleri bir temele dayanıyor. İnanma biçimleri yıldızlara kadar uzanıyor… Komün sistemden kelam edebiliriz. Dünyanın değerini ve dünyadan sonra hayatın devam ettiğini düşünen kozmik bir inanışa sahipler. Avcı toplayıcı toplumdan, çok ileri bir geleneğe sahipler. Bir kast sistemi olduğu anlaşılıyor. Taş sütunların boyutlarından ve tapınakların her birinin farklı dizayn edilişlerinden, özcesi kaybolmuş bir medeniyetin günümüzün temel taşlarını ördüğü tartışılmaz.
– Göbeklitepe, birebir vakitte dünyanın birinci inanç merkezi. Bu mevzuyu nasıl değerlendiriyorsunuz? Göbeklitepe’nin, inancın birinci merkezi oluşu sizde orayı gezmek ismine bir merak uyandırdı mı?
İnanç konusu daima ilgimi çekmiştir. Neye inanırız? Neden inanırız? İnancın tarihi nasıl şekillendi? Bu sorular daima zihnimi kurcalardı. İnancın seyahatine tarihin birinci inanç merkezinden başlamanın, inancı tanım etmek için hakikat bir yol olduğunu düşündüm.
KURBAN ETME MERASİMLERİ, AYİNLERİ BİN YILLARDIR İLERİ GELEN BİR KÜLT
– Dünyanın Uyanışı isimli kitabınızda Göbeklitepe’de kurban ritüelleri yapıldığından kelam etmişsiniz. Bu kurban ritüellerinden artık biraz konuşalım istiyorum…
Kurban ritüelleri sahiden üzerine saatlerce konuşulabilecek bir mevzu. Kurban etme merasimleri, ayinleri bin yıllardır ileri gelen bir kült. İslamiyet’ten, Yahudiliğe ve başka semavi olmayan dinlere kadar yansımış bir inanış pratiği. Örneğin hükümdarların en büyük istekleri ortasında bir bakire ile gömülmek yaygın bir ritüeldi. Mevlana bu işe şöyle bir tahlil bulmuştu; nefsin mevti ölmeyi gerektirmiyordu. İnsan kurban etmenin tarım toplumlarındaki manası, toprağın bereketlenmesi, barış ve huzur ortamının gelmesi için adeta gelenek haline gelmişti.
Kurban ritüeli taş yapılara canlılık atfediyordu. Kutsal sayılan bu tapınaklar sonsuz ömür vaadi idi. Sunu ve kurbanlar tam ortada 2 adet T figüründe temsil ediliyor. Bunlar rahip kral ve bakire idi. Bu tarım toplumlarında toprakları daha verimli yapabilmek için toprağa dökülen kandı. T figürü insanı simgelemekte, başının olmayışı başı kesik bir inanı tasvir etmekteydi. Bu bir kral, bir rahip, bir bakire olabilir. Başları kesilen kral, rahibe, prens ve rahip üzere toplumun ileri gelenleri ortasında ve kesin olmamakla birlikte bir ayin durumundan kelam edilebilir.
– Kitabınızda ayrıyeten Göbeklitepe’deki başsız insan ve kuş figürlerinden ve kuşların, ölenlerin ruhlarını gökyüzüne taşıdıklarından da kelam ediyorsunuz. Bu durumu da biraz açıklayabilir misiniz?
Ruh tek başına dünyada çaresizdir. İnsanoğlu yeryüzüne gelirken bir solucan deliği açılır, ruhun uzun seyahati böylelikle başlamış olur. Vakti geldiğinde yeryüzünde, vazifesini tamamladıktan sonra gökyüzüne çıkabilmesi için o solucan deliği tekrar açılır; zaman-mekân manasını yitirir. Ruhun bağımsız hareketine, yeryüzünden ayrılışına rehberlik edebilecek öncü, başkan ruhlar halihazırda orada bulunur ve ruhunu kaybolmadan geldiği yere taşıması ve mevt sonrası ruhsal evrimi tamamlaması için dönüşüm rehberliği yaparlar. Kutsal hayvanlar, kutsal beşerler, kutsal yerler… Rehberlik edecek neyse o’dur.
ARAŞTIRMALARIM DEVAM EDİYOR
– Dünyanın Uyanışı’nda, D Tapınağı’nın, Göbeklitepe’nin en kıymetli kısmı olduğunu yazmışsınız. D Tapınağı’nı bu kadar kıymetli yapan nedir?
D Tapınağı, elips biçimde, spiral gibisi bir yapıya sahip… Bu yapısal formu anlayabilmek günümüz anlayışıyla çok güç. D Tapınağı bir arketip, yani gökcisimlerinin ya da tabiatın en güçlü formlarının buraya yansımış hali. Kullanılan semboller, D Tapınağı’nın ehemmiyetini işaret eder nitelikte… D Tapınağı’nın merkezinde bulunan 2 tane T figürü vardır. Her birbirinin göğüs bölgesinde (C) biçimli hilal ve (O) daire ve bunun çabucak yanında (H) işareti bulunur. Yapılan araştırmalarda bu sembollerin kullanım maksatları ve taşıdığı manalar biraz farklı yorumlanır…
– Bu sembollerin manalarını paylaşır mısınız bizimle?
(CO) ay ve güneş (H) ise, dünyanın temsili olarak karşımıza çıkar. (H) harfinin insanı simgelediğini görebiliriz 1-1 üzere ya da 1=1 üzere, eril ve dişil ortasındaki kopmaz ilişkiyi işaret eder. Verimlilik, doğurganlık ve devamlılık üzere manaları barındırır. Bana nazaran, D Tapınağı bize çok fazla bilgi veriyor ve pek çok kapıyı açan asıl anahtar üzere. Ayrıyeten hafriyata devam edildikçe daha derinlerde bulanabilecek bir mezara işaret ettiğini düşünüyorum.
– Bilgi paylaşımlarınız için çok teşekkür ediyorum Şengül Hanımcım. Öyleyse son olarak sormak isterim, Göbeklitepe’ye dair araştırmalarınız devam ediyor mu? Bir devam kitabı gelecek mi?
Araştırmalarım devam ediyor. Göbeklitepe’nin başka merkezlerle ilişkisini incelemek sahiden çok enteresan sanırım sonraki kitap bu merkezlerle irtibatı olabilir.
Damla Karakuş: Teşekkür ederim.
Şengül Boybaş: Teşekkür ederim.
Dünyanın Uyanışı
Şengül Boybaş
Küsurat Yay.
S.: 469
Kitabı satın almak için tıklayınız:
*
Damla Karakuş
Instagram:
